بور یکی از عناصر غذایی ضروری و مورد نیاز برای انتقال قند، بهبود و توسعه دیواره سلولی و در نهایت رشد و باروری گیاهان باغی و زراعی است. رایجترین شکل بور در ترکیب کودهای شیمیایی را میتوان به صورت اسید بوریک (H3BO3) است. البته باید توجه داشت که اسید بوریک را میتوان به شکل هیدروکسید بور B(OH)3 نیز بیان نمود.
اگر بور یک عنصر فلزی معمولی بود، یون هیدروکسید (OH) آن باید در آب جدا شده تشکیل یون بور سه ظرفیتی میداد. اما این پدیده حتی در پایینترین درجه نیز رخ نداده و به پیوند یونی بور نمیانجامد.
حال سوال اینجاست که آیا هیدروکسید بور قادر به تشکیل کلات است؟
ابتدا خاصیت یک فلز واقعی مثل آهن را بررسی میکنیم.
هنگامی که سولفات آهن در آب حل میشود، به ترکیبات سازندهاش یعنی آهن و یون سولفات شکسته میشودو ملکول آهن به ترکیبات کلات کننده مانند EDDHA، EDTA و پلی فنلها متصل شده و تشکیل آهن کلاته میدهد. در مقابل، بور نمیتواند به ملکول های ترکیبات کلات کننده متصل شود. چون توانایی پر کردن تمام ظرفیت کلات کننده را ندارد و در نتیجه، کلات پایدار تشکیل نمیشود.
با این حال، بور میتواند با اتم نیتروژن و همینطور قندها، ترکیبات پایدار ایجاد نماید. در حقیقت کمپلکسهای قند-بورات را میتوان عمدهترین ترکیبات انتقالی در گیاهان دانست. بور همچنین میتواند با اتم نیتروژن موجود در اسید آمینه برای انتقال در پیکره گیاه ایجاد کمپلکس نماید. این حال، شاهد وجود برخی ترکیبات در بازار با عنوان کلات بور هستیم. این ترکیبات از خاصیت کلاتکنندگی اسید آمینههای آرژنین و گلیسین برای تقویت جذب و انتقال در گیاه بهره میگیرند.
تفاوت عمده کمپلکسها با کلات در درجه پایداری آنها تحت شرایط نامساعد است. به گونهای که کمپلکس دوام و پایداری کمتری نسبت به کلات داشته و تحت تاثیر واکنشهای جانبی به سرعت شکسته میشود.
لیگنوسولفوناتها با بور تشکیل کمپلکس ضعیف میدهند. در این ترکیبات، بور به گروه سولفونیک متصل می شود. اتم بور باید به بار منفی قوی اتمهای کربوکسیل و فنل ملکلول لیگنوسولفونات متصل شود. اما این واکنش نیازمند تغییر مجدد ملکول لیگنین به منظور اتصال به سه اتم بور است. این اتفاق رخ نمیدهد. در صورت انجام این اتصال، میتوانستیم ترکیب را کلات لیگنوسولفوناتی بور بنامیم.
هیدرید بور بطور گسترده به عنوان کمپلکسهای پایدار بور شناخته شده است. این ترکیبات پایدار بوران نامیده میشوند. بورانها کمپلکسهای بسیار سخت و ترکیبات کلات شده بور هستند. به نوعی که اجازه دسترسی و انتقال بور را به گیاهان نمیدهند. بنابراین، این فرضیه نادرست است که بور به شکل اسید بوریک قادر به اتصال به ترکیبات کلات کننده نیست. اما این ترکیبات، یا خیلی ضعیف هستند و یا به قدری سخت و قوی هستند که منبع مناسبی برای تامین بور مورد نیاز گیاهان نیستتند.
موبورسین حاوی روی، بور و مولیبدن- تولید شرکت کاره تاریم ترکیه است که به شکل فرمول محلول و قابل حل در آب برای مصرف محلولپاشی در باغات و مزارع توصیه میشود.