لکه تلخ یا Bitter pit یکی از اختلالات فیزیولوژیکی درختان سیب است که در ارتباط مستقیم با کمبود کلسیم بوده و در صورتی که کنترل نشود، می‌تواند هر ساله خسارت اقتصادی جبران‌ناپذیری را متوجه باغداران کند.
کلسیم را به جرات می‌توان مهمترین عنصر دخیل در قابلیت انبارمانی و ماندگاری بعد از برداشت میوه‌ها به ویژه سیب دانست. تا جائی‌که تحقیقات نشان داده است تامین ضعیف این عنصر در طول رشد و نمو میوه باعث کاهش استحکام و سفتی بافت میوه در انبار شده و بعد از مدت کوتاهی، میوه‌ها حالت نرم و پودری پیدا می‌کنند. در این حالت، در گوشت میوه، نقاط و لکه‌های تیره و خشک همراه با طعم تلخ ظاهر می‌شود. ممکن است این علایم حتی قبل از برداشت و بر روی میوه‌های موجود بر روی شاخه نیز وجود داشته باشد، اما روی پوست دیده نشوند، در صورتی که گوشت میوه به عارضه مبتلا شده باشد. لازم به اشاره است که میوه‌های درشت‌تر به این عارضه مستعدتر هستند.
– در بسیاری از مواقع، با وجود مقادیر کافی کلسیم در خاک، علایم کمبود این عنصر و همینطور نشانه‌های لکه تلخ در گوشت میوه قابل مشاهده است. علت چیست؟ کلسیم یک عنصر کم تحرک بوده و انتقال آن در گیاه به وسیله جریان آب صورت می‌گیرد. از این رو، در شرایط آب و هوایی گرم و در صورت کمبود رطوبت در خاک، کلسیم کمتری در دسترس گیاه قرار می‌گیرد. بنابراین، به دنبال کمبود مقادیر کلسیم در گیاه، نقاط مختلف رشدی مانند برگ و شاخه برای جذب کلسیم با میوه‌ها رقابت می‌کنند که در این صورت، کلسیم کمتری در اختیار میوه قرار گرفته و عارضه لکه تلخ حادث می‌شود.
– از عوامل دیگر موثر بر ظهور لکه تلخ در سیب، تعداد کم میوه بر روی درخت است و اگر تحت این شرایط، کود ازته نیز به مقدار زیاد مصرف شود، درخت به سمت رشد رویشی رفته و از انتقال کلسیم به میوه‌های در حال رشد جلوگیری می‌نماید. همچنین سطوح بالای پتاسیم منیزیم نسبت به کلسیم نیز می‌تواند تاثیر منفی بر فراهمی کلسیم برای درخت داشته باشد که در این شرایط، حتی با تامین مقادیر کافی کلسیم برای درخت، پتاسیم و منیزیم برای جذب با کلسیم رقابت می‌کنند. از این رو، مدیریت تغذیه و تامین متعادل عناصر غذایی در خاک می‌تواند تا حد قادبل قبولی بر مشکل لکه تلخی سیب غلبه کند.

کنترل:
– آبیاری منظم:
همانطور که اشاره شد، از دلایل بروز این اختلال، کمبود رطوبت در خاک است که به دنبال آن، تحرک و انتقال کلسیم از خاک به درخت کاهش یافته و میوه‌ها را مستعد لکه تلخ می‌کند. بنابراین، آبیاری منظم و تامین رطوبت کافی خاک به‌خصوص در مناطق گرم و خشک می‌تواند موثر باشد.
– هرس متعادل:
از عوامل منفی و موثر بر بروز لکه تلخ، رشد رویشی بالای درخت است. از آنجاکه هرس متعادل تابستانه، در کنترل رشد رویشی درخت تاثیر داشته و از رشد بیش از حد درخت در تابستان ممانعت می‌کند، می‌توان از آن به منظور کاهش لکه تلخ در سیب استفاده نمود. این هرس را می‌توان به شکل هرس شاخه و یا هرس برگ انجام داد. اما این نکته نیز ضروری است که هرس بیش از حد در تابستان و کاهش سطح برگ، باعث کاهش ذخیره غذایی در درخت شده و میوه‌ها را به عارضه لکه تلخ مستعد می‌سازد.

– تقویت قوای گلدهی و میوه‌دهی درخت
از آنجا که یکی از عوامل بروز لکه تلخ سیب، کمی تعداد میوه بر روی درخت است، بنابراین، تقویت گلدهی و تشکیل میوه در درخت می‌تواند تاثیر مثبتی بر کاهش درصد بروز این عارضه داشته باشد. از این رو، محلولپاشی با ترکیبات مخصوص فروت‌ست می‌تواند با تقویت گلدهی و افزایش باروری درخت، تعداد میوه بر روی درخت را افزایش داده و لکه تلخ را کاهش دهد. از ترکیبات فروت‌ست پر کاربرد و موثر در افزایش گلدهی و تشکیل میوه می‌توان به موبورسین اشاره کرد.

– تامین کلسیم با مصرف کودهای غنی از کلسیم:
موثرترین روش به منظور کنترل عارضه لکه تلخ سیب مصرف کودهای کلسیمی است که می‌تواند به دو شکل خاکی و محلولپاشی صورت پذیرد. از کودهای با کیفیت و غنی از کلسیم که به هر دو شکل خاکی و محلولپاشی برگی کاربرد دارد، می‌توان نیترات کلسیم دوکانیت را نام برد.